Leiderschapskompas: Erik Gerritsen

"Ik heb een aversie tegen het woord leiderschap"

“Ik heb een aversie tegen het woord leiderschap,” zegt de man die net anderhalf uur vol passie over leiderschap heeft gesproken. Erik Gerritsen, Directie Voorzitter bij Ymere, is een fascinerende contradictie. Terwijl hij wegloopt van het woord ‘leiderschap’, belichaamt hij tegelijkertijd alles wat echte leiders kenmerkt: moed, doorzettingsvermogen en een onwrikbare focus op impact.

Voor de rubriek ‘Doorzetters’ spreek ik met leiders die zonder compromissen bouwen aan impact. Erik is een man met een indrukwekkende staat van dienst: van het Ministerie van Financiën tot Gemeentesecretaris van Amsterdam, en Secretaris-Generaal van VWS tijdens de coronapandemie. Iemand die weet wat impact maken werkelijk betekent.

“Ik heb een aversie tegen
het woord leiderschap.”

Een paar dagen voor zijn zomervakantie ontmoet ik Erik op zijn kantoor in Amsterdam, waar hij de grootste woningcorporatie van Nederland leidt.

Bij aanvang krijg ik direct een disclaimer mee: Erik heeft een gezonde aversie tegen het woord ‘leiderschap’. Opmerkelijk voor iemand die altijd topposities heeft bekleed en verantwoordelijk is geweest voor grote organisaties. Tegelijkertijd maakt het me enthousiast en nieuwsgierig om erachter te komen wat leiderschap voor hem werkelijk betekent.

Enthousiast begint hij te vertellen over zijn pad. Terugkijkend beschouwt hij dat zijn echte carrièrepad zich pas later heeft ontvouwd.

“Enerzijds is het zo gelopen, anderzijds heb ik zonder uitzondering altijd gesolliciteerd op een positie,” vertelt hij. Een combinatie van intentie, intuïtie en doorzettingsvermogen hebben hem daarbij echt verder gebracht. “Als je iets wilt bereiken moet je er voor gaan en er alles aan doen. Zonder die toewijding ontbreekt op een gegeven moment het momentum om kansen te pakken.”

Het is een proces van ontdekking, zo legt hij uit. Als je ervoor durft te gaan, ontdek je bij jezelf wat resoneert, waar je echt voor uit je bed komt en welke impact je kunt en wilt maken. “Dat is geen lampje dat ineens is aangegaan, maar een proces.” De diepere kracht achter alles wat hij doet ontdekte Erik bij het Ministerie van Financiën. Daar ervaarde hij wat impact voor hem betekende en voelde hij hoe hij daarin zelf het verschil kon maken. Gaandeweg ontdekte hij ook wat ego inhoudt.

De kracht van het Ego!

“Ego klinkt voor velen als een naargeestig woord, maar heeft ook een positieve kant,” zegt hij. “Iedereen wilt iets nastreven, iets bereiken of verwezenlijken. Je hebt daar een ego voor nodig en dat hoef je niet moeilijker te maken dan het is.”

Of je nu het verschil maakt voor een ander uit pure egocentrische overweging, of dat je het echt voor de ander doet, maakt volgens hem in de kern niet uit. Het ego vraagt wel enige vorm van openheid en eerlijkheid naar jezelf om het achterliggende signaal te erkennen. Wat ik zo goed vind aan zijn enthousiasme is dat het aanstekelijk is. Het maakt letterlijk ruimte om verder te kijken dan het argument en in contact te komen met de essentie.

“Ik kan getergd zijn door zaken die spelen. Zeker als huurders daar de dupe van zijn. Tegelijkertijd kan ik het daarna ook weer loslaten. Anders radicaliseer je of kom je in een burn-out en ga je uiteindelijk iets anders doen.”

De complexiteit van de woningmarkt

In zijn huidige rol bevindt Erik zich in een complex domein. De hoge woningnood en het tekort aan sociale huurwoningen brengen een niet te onderschatten maatschappelijke zorg met zich mee. “Dat is niets waar je voor weg kunt lopen,” vindt hij. “Gemiddeld krijgen wij een 7,5 als beoordelingscijfer. Dat is mooi, maar vlakt de onderliggende problematiek niet uit.”

De verantwoordelijkheid voor veilige huisvesting kan op elementaire gebieden beter, veel beter, zo vervolgt hij. Tijdens een tekort aan capaciteit voor klachtenafhandeling gaf hij zijn leiderschapsteam de opdracht om zelf in ieder geval twee klachten af te handelen. Dat leidde niet meteen tot enthousiasme van het team, maar was noodzakelijk om echt te begrijpen waar het misgaat.

De gesprekken die hij zelf voerde waren schrijnend en vroegen om een werkbezoek. “Dan sta je in een woning van iemand die kwetsbaar is, alles in het leven heeft overwonnen en dan niet in een veilig huis woont. Alles in het proces gaat mis en kwam samen in dat huis. Dat tergt mij enorm.”

“Ik kan getergd zijn door zaken die spelen. Zeker als huurders daar de dupe van zijn. Tegelijkertijd kan ik het daarna ook weer loslaten. Anders raak je in een burn-out of ga je uiteindelijk iets anders doen.”

Vanuit verbinding los kunnen laten is principieel in zijn werkwijze. Eerlijkheidshalve bekent hij dat dit ook deels gevoed wordt vanuit het ego, en dat die ook nodig is om de balans te houden.

De vier leidende principes van Erik Gerritsen

1. Get the whole system in the room

“Als het ergens misgaat dan is dat altijd een samenloop van omstandigheden. Het een veroorzaakt het ander, wat uiteindelijk weer leidt tot uitersten. Die onderliggende problematiek kan nooit door een persoon worden opgelost. Je hebt iedereen nodig die een schakel vormt in het proces. Als de mensen die er alles van weten en degene die aan de knoppen zitten samenkomen kun je echt tot beweging komen. Mist er iemand dan loop je het risico dat de aanpak terugveert.”

2. Je leert het probleem pas kennen als je het gaat oplossen

“De effecten en impact van problemen zijn zelden representatief voor het onderliggende probleem. Om echte verandering te brengen zal je moeten beginnen met het oplossen om beeld te krijgen bij het echte probleem. Je kunt jezelf niet geruststellen met een oplossing als uit alle signalen blijkt dat er iets diepers ligt. Het vraagt een ongecompromitteerde wijze van doorzetting die uiteindelijk leidt tot een systematische verandering die langdurige impact en resultaat biedt.”

3. Dansen met onzekerheid door het omarmen van complexiteit

Doordat mensen de volledige complexiteit niet kunnen overzien, werken ze er omheen. Dit leidt tot een gefragmenteerde aanpak die uiteindelijk stagneert. Door complexiteit in zijn totaliteit te accepteren en omarmen, ontstaat juist ruimte om het grotere plaatje te zien. Het geeft overzicht en daarmee meer grip op de aanpak. Dit biedt ook scherpte om realistische risico’s in te schatten en daarop te handelen. Kortom: het accepteren van complexiteit opent de weg naar effectieve oplossingen.

4. Ontketenen van positieve energie o.b.v. een heldere bedoeling

“Negativiteit trekt vaak sterker dan positiviteit. Daarom is het belangrijk om positiviteit te onderbouwen vanuit perspectief. Door samen tot een heldere intentie te komen wordt het uitlegbaar. Collega’s kunnen aan anderen verantwoorden waarom ze de dingen doen die ze doen waardoor de faalangst afneemt. Er ontstaat een positieve sfeer van mogelijkheden in plaats van beperkingen. Dat is hard nodig om de benodigde beweging te brengen.”

Bouwen aan een intern kompas

Op de vraag of hij aanvoelt wanneer het tijd is om te gaan, geeft hij direct een eerlijk antwoord. Nee, die is niet specifiek te benoemen. Het is meer dat de opgedane ervaring en inzicht hem enthousiasmeren om een nieuwe uitdaging aan te gaan. Achteraf is dat een belangrijk onderdeel van het interne kompas gebleken: de erkenning dat je bent komen brengen wat je kwam brengen en vervolgens de opgedane leergang in te willen zetten voor een andere omgeving met andere, complexe uitdagingen.

“Niets gaat vanzelf! Leer om het momentum te creëren en te benutten. Grijp de kans als die komt.”

Een vervolgstap komt voort uit iets dat je achterlaat. Dat is het vertrekpunt. Het proces gaat zowel bewust als onbewust.

“Je hebt mensen die zeggen wat ze doen, en mensen die doen wat ze zeggen,” merkt hij op. Als het eerder is gelukt om voorbij het momentum van verandering iets achter te laten, geeft dat een enorme aanmoediging om dat elders weer te doen. Je hebt aan jezelf bewezen dat het kan, en dus houdt niets je tegen om opnieuw van toegevoegde waarde te zijn.

Maak verandering niet persoonsafhankelijk

Op mijn vraag of hij niet bang is dat alles weer wordt zoals toen na zijn vertrek, antwoordt Erik: “Je weet dat het gebeurt en je stelt je daarop in. Als je ergens voor gaat dan hoop je dat het blijft. Wat mij in positieve zin raakt zijn de mensen die na 15 jaar laten weten dat ze je nog steeds missen. Pas veel later ben ik gaan zien wat er is achtergebleven van wat ik ben komen brengen.”

“Als de verandering afhangt van een persoon dan blijkt het later niet meer dan een pleister te zijn geweest. Op dit punt is het belangrijk om onderscheid te maken tussen ego en lange termijn impact. Dat maakt echt het verschil.”

Met deze laatste opmerking realiseerde ik me dat we samen dansend door het gesprek waren gegaan. Na ruim anderhalf uur maakten we nog een foto en ontving ik een mooi cadeau: de Ymere kalender met 365 woningzoekenden!

Wat ik persoonlijk erg waardevol vond is dat we vanaf het begin echt een gesprek hadden dat liep. Er was geen vooringenomenheid, geen terughoudendheid of enige vorm van egocentrische uitstraling. Dat zegt iets over de intentie om een open gesprek aan te gaan en de wijze waarop iemand ‘in de wedstrijd zit’.

Voor iemand die niet houdt van het woord leiderschap sprak Erik ruim anderhalf uur vol enthousiasme over zijn werk en vakgebied. Dat is oprecht inspirerend en aanstekelijk. Zijn benadering toont aan dat echte impact niet draait om titels of hiërarchie, maar om de moed om systemen te doorbreken, verbindingen te maken en trouw te blijven aan je missie – ongeacht of de wereld er klaar voor is.

Volgende keer in Doorzetters: Erik draagt het stokje over aan een collega-leider die hij kent en die hij een warm hart toedraagt. Wordt vervolgd!

Leiderschapstrajecten, management strategieën en trainingen

Ben je klaar voor de volgende sprong?

Reageer dan op dit bericht of stuur een mail naar eric@oreq.nl

Contact opnemen